विद्यालय आयुर्वेद स्वास्थ्य तथा योग शिक्षा कार्यक्रम सम्बन्धी समीक्षा बैठक || सहभागी शिक्षक श्री इन्द्रा कुमारी डाँगी || २०८२-०२-१९ ||

श्री नेपाल राष्ट्रिय आधारभूत विद्यालय,घारिवन

विद्यालय आयुर्वेद स्वास्थ्य तथा योग शिक्षा कार्यक्रम सम्बन्धी समीक्षा बैठक

प्रतिवेदन

मिति:२०८२/०२/१९

---

► प्रस्तावना (Introduction)

नेपाल सरकारले 'आयुर्वेद स्वास्थ्य र योग शिक्षा' लाई विद्यालय तहसम्म विस्तार गर्ने नीति अङ्गीकार गरेको छ, जसले विद्यार्थीहरूको शारीरिक, मानसिक र आध्यात्मिक स्वास्थ्य प्रवर्धनमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ। यसै सन्दर्भमा, भेरीगंगा नगरपालिकाले आफ्नो नगर क्षेत्रभित्र 'विद्यालय आयुर्वेद स्वास्थ्य तथा योग शिक्षा कार्यक्रम' सञ्चालन गर्दै आएको छ। यस कार्यक्रमको प्रभावकारिताको समीक्षा गर्न, यसका चुनौतीहरू पहिचान गर्न, र भविष्यका कार्ययोजनाहरू तय गर्न नियमित रूपमा बैठक तथा अभिमुखीकरण कार्यक्रमहरू आयोजना गरिँदै आएका छन्। यस प्रतिवेदनले भेरीगंगा नगरपालिकाको आयुर्वेद शाखाद्वारा मिति २०८२/०२/१३ र २०८२/०२/१९ मा आयोजना गरिएका दुई महत्वपूर्ण समीक्षा बैठकहरूको सार प्रस्तुत गर्दछ। यी बैठकहरूले कार्यक्रमको वर्तमान अवस्था, यसको कार्यान्वयनमा देखिएका पक्षहरू, र योग शिक्षकहरूको भूमिकालाई विशेष जोड दिएका छन्। भेरीगंगा नगरपालिकाको सभाहलमा सम्पन्न यी बैठकहरूले स्थानीय सरकारको स्वास्थ्य र शिक्षा क्षेत्रमा आयुर्वेद तथा योगलाई एकीकृत गर्ने प्रतिबद्धता झल्काउँछन्।

► २. बैठकका उद्देश्यहरू (Objectives of the Meetings)

यस समीक्षा बैठक तथा अभिमुखीकरण कार्यक्रमको मुख्य उद्देश्यहरू निम्न प्रकार रहेका थिए:

• कार्यक्रमको प्रगति समीक्षा: विद्यालय आयुर्वेद स्वास्थ्य तथा योग शिक्षा कार्यक्रमको हालसम्मको प्रगति र उपलब्धिहरूको मूल्याङ्कन गर्ने।
• चुनौती तथा अवसरहरूको पहिचान: कार्यक्रम कार्यान्वयनमा देखिएका व्यवहारिक चुनौतीहरूलाई पहिचान गर्ने र त्यसलाई सम्बोधन गर्ने उपायहरू खोज्ने। साथै, कार्यक्रम विस्तारका लागि उपलब्ध अवसरहरूलाई उजागर गर्ने।
• योग शिक्षकहरूको भूमिकाको स्पष्टीकरण र अभिमुखीकरण: कार्यक्रमको मेरुदण्ड मानिने योग शिक्षकहरूलाई उनीहरूको जिम्मेवारी, शिक्षण विधि र पाठ्यक्रमबारे स्पष्ट जानकारी प्रदान गर्ने। (विशेष गरी २०८२/०२/१९ को बैठकमा यो पक्षमा जोड दिइएको थियो)।
• समन्वय र सहकार्य प्रवर्धन: कार्यक्रममा संलग्न विभिन्न सरोकारवालाहरू (नगरपालिका, आयुर्वेद शाखा, विद्यालय प्रशासन, शिक्षकहरू) बीचको समन्वयलाई अझ सुदृढ गर्ने।
• भविष्यका कार्ययोजना तय गर्ने: समीक्षाबाट प्राप्त निष्कर्षका आधारमा कार्यक्रमलाई अझ प्रभावकारी र दिगो बनाउन आवश्यक भावी कार्ययोजना र रणनीतिहरू निर्धारण गर्ने।
• गुणस्तर सुनिश्चितता: प्रदान गरिने योग शिक्षाको गुणस्तर कायम राख्न र विद्यार्थीहरूमा यसको सकारात्मक प्रभाव सुनिश्चित गर्न आवश्यक मापदण्डहरूमा छलफल गर्ने।

► सहभागीहरू (Participants)

बैठकहरूमा विभिन्न सरोकारवालाहरूको उत्साहजनक सहभागिता रहेको थियो, जसले कार्यक्रमप्रति स्थानीय सरकार र समुदायको गम्भीरतालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ।

• अध्यक्षता: बैठकको अध्यक्षता प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत कृष्ण प्रसाद पोखरेलले गर्नुभएको थियो। उहाँको नेतृत्वले बैठकलाई सुव्यवस्थित ढंगले अघि बढाउन मद्दत पुगेको थियो।
• प्रमुख अतिथि तथा विशिष्ट व्यक्तित्वहरू: सामाजिक विकास समितिका संयोजक: श्री लालसिङ बुढाक्षेत्री ज्यूको उपस्थिति र उहाँको शुभकामना मन्तव्यले कार्यक्रमलाई थप हौसला प्रदान गरेको थियो। योग गुरु श्री लोकनाथ खनालको उपस्थिति र उहाँको विशेषज्ञताले बैठकको प्राविधिक पक्षलाई सुदृढ बनाएको थियो।
• आयोजक प्रतिनिधिहरू: भेरीगंगा नगरपालिका, नगर कार्यपालिकाको कार्यालय र विशेष गरी आयुर्वेद शाखा, सुर्खेतका प्रतिनिधिहरू बैठकमा सक्रिय रूपमा सहभागी थिए। उनीहरूले कार्यक्रमको योजना र कार्यान्वयनको पक्षमा आफ्नो भूमिका प्रस्तुत गरेका थिए।
• योग शिक्षकहरू: २०८२/०२/१९ को समीक्षा बैठकमा विद्यालयमा कार्यरत योग शिक्षकहरूको उल्लेख्य उपस्थिति थियो। उनीहरूले आफ्नो अनुभव, चुनौती र सुझावहरू प्रस्तुत गरेका थिए। तस्बिरमा देखिएका सहभागीहरूमा महिला र पुरुष दुवैको संख्या राम्रो देखिन्छ, जसले समावेशी सहभागितालाई इंगित गर्दछ।
• अन्य सरोकारवालाहरू: विद्यालयका प्रधानाध्यापकहरू, स्थानीय स्वास्थ्यकर्मीहरू र सम्बद्ध अन्य सरोकारवालाहरू पनि बैठकमा उपस्थित थिए। उनीहरूको उपस्थितिबाट कार्यक्रमको व्यापकता र बहुआयामिक पक्षको झलक पाइन्छ।

► बैठकको कार्यसूची र छलफलका मुख्य बुँदाहरू (Agenda and Key Discussion oints)

क) मिति २०८२/०२/१३ को समीक्षा बैठक:

यस बैठकमा मुख्यतया विद्यालय आयुर्वेद स्वास्थ्य तथा योग शिक्षा कार्यक्रमको समग्र अवस्थाबारे छलफल गरिएको थियो।

• कार्यक्रमको परिचय र प्रगति प्रतिवेदन: आयुर्वेद शाखाका प्रतिनिधिले कार्यक्रमको पृष्ठभूमि, उद्देश्य र हालसम्मका मुख्य उपलब्धिहरू प्रस्तुत गरे।
• प्रारम्भिक चुनौतीहरूको पहिचान: कार्यक्रम सञ्चालनका क्रममा देखिएका प्रारम्भिक चुनौतीहरू, जस्तै: स्रोत साधनको उपलब्धता, शिक्षकहरूको क्षमता विकास, र विद्यार्थी सहभागिताको स्तरबारे छलफल भयो।
• मन्त्रीको मन्तव्य: सामाजिक विकास मन्त्री श्री लालसिङ बुढाक्षेत्री ज्यूले कार्यक्रमको राष्ट्रिय महत्व र यसले समाजमा ल्याउन सक्ने सकारात्मक परिवर्तनबारे प्रकाश पार्दै कार्यक्रमको सफलताको लागि शुभकामना व्यक्त गर्नुभयो।
• योग गुरुको मार्गदर्शन: योग गुरु श्री लोकनाथ खनालले योग शिक्षाको सैद्धान्तिक र व्यवहारिक पक्षमाथि प्रकाश पार्दै गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो।
• अध्यक्षीय मन्तव्य: अध्यक्ष श्री रुको प्रसाद पोखरेलले कार्यक्रमको सफलताका लागि सबै सरोकारवालाहरूलाई समन्वयका साथ अघि बढ्न आह्वान गर्नुभयो।

ख) मिति २०८२/०२/१९ को योग शिक्षक अभिमुखीकरण समीक्षा बैठक:

यस बैठकले विशेष गरी योग शिक्षकहरूको भूमिका र उनीहरूको क्षमता विकासमा केन्द्रित भएर छलफल गरेको थियो।

• अभिमुखीकरण कार्यक्रमको प्रभावकारिता समीक्षा: योग शिक्षकहरूलाई यसअघि प्रदान गरिएका अभिमुखीकरण तथा तालिम कत्तिको प्रभावकारी भए भन्नेबारे समीक्षा गरियो। शिक्षकहरूले आफ्नो अनुभव आदानप्रदान गरे।
• शिक्षण विधि र पाठ्यक्रमको समीक्षा: विद्यालयमा योग सिकाउने उपयुक्त विधिहरू, पाठ्यक्रममा समावेश गरिएका विषयवस्तुहरू र आवश्यक शिक्षण सामग्रीबारे छलफल भयो।
• व्यवहारिक कठिनाइहरू: योग सिकाउँदा शिक्षकहरूले सामना गर्नुपरेका व्यवहारिक कठिनाइहरू, जस्तै: विद्यार्थीको चासो, कक्षाकोठाको व्यवस्थापन, र विद्यालय प्रशासनको सहयोगबारे खुलेर छलफल भयो।
• योग शिक्षाको गुणस्तर: योग शिक्षाको गुणस्तरलाई कसरी सुनिश्चित गर्ने भन्ने विषयमा विचार-विमर्श भयो। यसमा नियमित अभ्यास, शिक्षकहरूको निरन्तर क्षमता विकास, र विद्यार्थीहरूको मूल्यांकन प्रणालीबारे पनि कुरा उठाइयो।
• भावी कार्ययोजना: शिक्षकहरूले दिएका सुझाव र सामना गरिएका कठिनाइहरूका आधारमा आगामी दिनमा योग शिक्षा कार्यक्रमलाई अझ प्रभावकारी बनाउन आवश्यक कार्ययोजनाका बारेमा प्रारम्भिक रूपमा छलफल गरियो।

► ५. निष्कर्ष (Conclusion)

उपलब्ध जानकारी र बैठकका प्रकृतिहरूबाट, भेरीगंगा नगरपालिकाले विद्यालय आयुर्वेद स्वास्थ्य तथा योग शिक्षा कार्यक्रमलाई गम्भीरतापूर्वक लिएको देखिन्छ। दुईवटा फरक मितिमा आयोजित बैठकहरूले कार्यक्रमको समग्र प्रगति समीक्षा र योग शिक्षकहरूको विशिष्ट क्षमता विकासमा ध्यान केन्द्रित गरेको छ। मिति २०८२/०२/१३ को बैठकले कार्यक्रमको व्यापक पक्षमाथि छलफल गर्दा, २०८२/०२/१९ को बैठकले योग शिक्षकहरूको प्रत्यक्ष अनुभव र उनीहरूको अभिमुखीकरणको प्रभावकारितामा जोड दिएको छ। यी बैठकहरूले कार्यक्रम कार्यान्वयनमा देखिएका चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न र गुणस्तरीय आयुर्वेद तथा योग शिक्षालाई विद्यालय तहसम्म पुर्याउन महत्त्वपूर्ण आधार प्रदान गरेका छन्। सरोकारवालाहरूको सक्रिय सहभागिताले कार्यक्रमको सफलताका लागि आवश्यक समन्वय र सहकार्यको वातावरण सृजना भएको देखिन्छ।

► तस्बिरहरु (Photos)

 

 

► सुझाबहरु (Recommendations)

कार्यक्रमलाई अझ प्रभावकारी र दिगो बनाउनका लागि निम्न सुझाब तथा सिफारिसहरू प्रस्तुत गरिन्छ:

• नियमित अनुगमन र मूल्यांकन: विद्यालयहरूमा सञ्चालित योग कक्षाहरूको नियमित अनुगमन र मूल्यांकन गरिनुपर्छ ताकि शिक्षणको गुणस्तर र विद्यार्थीहरूको सहभागिता सुनिश्चित होस्।
• शिक्षकहरूको निरन्तर क्षमता विकास: योग शिक्षकहरूका लागि नियमित रूपमा पुनर्ताजगी तालिम र कार्यशालाहरूको आयोजना गरिनुपर्छ ताकि उनीहरूको ज्ञान र शिक्षण विधि अद्यावधिक रहिरहोस्।
• पाठ्यक्रमको आवधिक समीक्षा: विद्यार्थीको उमेर र आवश्यकता अनुसार पाठ्यक्रमको आवधिक समीक्षा गरी समयसापेक्ष बनाइनुपर्छ।
• स्रोत साधनको उपलब्धता: योग अभ्यासका लागि आवश्यक भौतिक स्रोत साधन (योग म्याट, खुला स्थान आदि) र शिक्षण सामग्रीको पर्याप्त उपलब्धता सुनिश्चित गरिनुपर्छ।
• सचेतना र प्रचारप्रसार: विद्यार्थी, अभिभावक र समुदायमा आयुर्वेद र योग शिक्षाको महत्वबारे व्यापक सचेतना कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरिनुपर्छ।
• सहभागितात्मक विधि: योग कक्षालाई अझ रोचक र प्रभावकारी बनाउन सहभागितात्मक तथा क्रियाशील शिक्षण विधिहरू अपनाउन शिक्षकहरूलाई प्रोत्साहन गरिनुपर्छ।
• बजेट विनियोजन: कार्यक्रमको दीर्घकालीन सञ्चालनका लागि भेरीगंगा नगरपालिकाले वार्षिक बजेटमा पर्याप्त रकम विनियोजन गर्नुपर्छ।
• राष्ट्रिय र प्रादेशिक समन्वय: संघीय तथा प्रादेशिक सरकारसँग समन्वय गरी आयुर्वेद तथा योग शिक्षा कार्यक्रमलाई राष्ट्रिय पाठ्यक्रममा अझ बढी एकीकृत गर्न पहल गरिनुपर्छ।

  

 

...................................	......................................
प्रतिवेदन तयार गर्ने	रुजु गर्ने
शिक्षक : श्री इन्द्रा कुमारी डाँगी	प्रधानाध्यापक: श्री शिवजंग वली